Ulu lider
.svg) |
| Şu madde dizisinin bir parçasıdır: Çin devlet yapısı |
Yüce lider, bazen ise ulu lider ("paramount leader") olarak bilinir (Çince: 最高领导人; pinyin: Zuìgāo Lǐngdǎorén; lit. 'ing. highest leader/ tr. en yüksek lider'), Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki (ÇHC) en önemli siyasi figür için kullanılan gayriresmî bir terimdir. Yüce lider tipik olarak Çin Komünist Partisi'ni (ÇKP) ve Halk Kurtuluş Ordusu'nu (PLA) kontrol eder ve genellikle ÇKP Genel Sekreteri ve Merkezi Askeri Komisyon (MAK) Başkanı unvanlarına sahiptir.[1][2] Devlet başkanı (başkan) veya hükümet başkanı (prömiyer/başbakan) muhakkak yüce liderdir denilemez – Çin'in parti-devleti sisteminde, ÇKP'nin rolleri siyasi olarak devlet unvanlarından daha önemlidir.[3]
Yüce lider, resmi bir konum veya kendi başına bir ofis değildir. Terim, Deng Xiaoping (1978-1989) döneminde, herhangi bir zamanda herhangi bir resmi veya resmi olarak önemli parti veya hükûmet pozisyonlarına (devlet başkanı, hükümet başkanı veya ÇKP Genel Sekreteri) sahip olmadan siyasi gücü kullanabildiği zaman önem kazandı.[4] GSYİH satın alma gücü paritesi (PPP) ile dünyanın en büyük ekonomisinin lideri, nominal GSYİH ile ikinci en büyük ekonomi ve potansiyel bir süper güç olarak, en önemli lider dünyanın en güçlü siyasi figürlerinden biri olarak kabul edilir.[5][6][7]
Yüce lider statüsü ile çekirdek lider statüsü arasında önemli bir örtüşme olmuştur; yüce liderlerin tamamı olmasa da çoğunluğu ayrı kavramlar olsa da aynı zamanda liderlik çekirdeğidir. Bu terim, Deng'in halefleri olan ve tamamı resmi olarak Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri (parti lideri), Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı (başkan) olan Jiang Zemin, Hu Jintao ve Xi Jinping'i, Devlet başkanını ve Merkez Askeri Komisyonu Başkanı (başkomutan) tanımlamak için daha az kullanılmıştır. Bu nedenle Jiang, Hu ve Xi, uluslararası sahnede genellikle diğer cumhuriyetçi devlet başkanlarının kullandığı unvan olan başkan olarak anılır.[3] Bununla birlikte, Deng'in halefleri, gerçek güçlerini, Çin güç yapısındaki ana konum olan [8] ve genellikle bilim adamları tarafından, sahibi en önemli lider olarak kabul edilebilecek olan genel sekreterlik görevinden alırlar.[9] Başkan, Anayasaya göre büyük ölçüde törensel bir ofistir ve Çin siyasi sistemindeki en güçlü pozisyon ÇKP genel sekreteridir.[10]
Xi Jinping şu anki yüce liderdir. Rolü, Hu Jintao'nun yerine başkan olarak geçtiği Mart 2013'ten ziyade, ÇKP genel sekreteri olduğu Kasım 2012'de üstlendiği düşünülmektedir.[11] Genel sekreterlik konumu, Xi yönetiminde Çin Ulusal Halk Kongresi, Devlet Konseyi, Siyasi Danışma Konferansı, Yüksek Halk Mahkemesi ve Yüksek Halk Savcılığı'na liderlik eden en yüksek otoritedir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Başkan Mao Zedong, 1949'daki başlangıcından itibaren Komünist Çin'in tartışmasız hükümdarıydı ve aynı anda üç başkanlık makamına sahipti: Çin Komünist Partisi Başkanı, Merkezi Askeri Komisyon Başkanı ve Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı (1954–1959), onu sırasıyla partinin, ordunun ve devletin lideri yapmaktadır. Kültür Devrimi'nin ardından, parti içinde, en kötü aşırılıkların, siyasi iktidarın uygulanmasındaki kontrol ve denge eksikliğinden ve bunun sonucunda Mao'nun "kişilik kuralından" kaynaklandığı konusunda kaba bir fikir birliği ortaya çıktı.[12] 1980'lerden başlayarak, liderlik, genel sekreterlik, cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık ofislerinin farklı kişiler tarafından tutulduğu yarı bir güçler ayrılığı denemesi yaptı.
Örneğin 1985'te ÇKP Genel Sekreteri Hu Yaobang, Çin Devlet Başkanı Li Xiannian ve Çin Başbakanı Zhao Ziyang'dı. Ancak Deng Xiaoping, bu dönemde hala liderliğin çekirdeği olarak kabul edildi. Hem Hu hem de Zhao 1980'lerin sonunda gözden düştü, ancak Deng nihai siyasi kontrolü elinde tutmayı başardı.
Yüce lider unvanı Deng'in halefleri Jiang Zemin ve Hu Jintao'ya uygulandı, ancak daha fazla liderlik makamına sahip olmalarına rağmen Deng kadar güce sahip olmadıkları genel olarak kabul edildi. Ayrıca,yüce liderin, ÇKP Politbüro Daimi Komitesinin fikir birliği ile güç kullanan, eşit tarzdaki bir figür olduğu, kolektif liderliğe daha fazla vurgu yapılmıştır. Bu, özellikle Hu Jintao'nun görev süresi boyunca belirgindi. [note 2] 1993'ten itibaren Jiang, kendisini parti, devlet ve ordunun başı yapan üç makamı resmen elinde tuttu:
- Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri: parti lideri ve devletin birincil konumu .
- Merkez Askeri Komisyonu Başkanı: Halk Kurtuluş Ordusu Yüksek Askeri Komutanlığı.
- Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı: 1982 Anayasası'na göre büyük ölçüde törensel devlet başkanı.
Jiang, sırasıyla 2002 ve 2003 yıllarında Genel Sekreterlik ve Başkanlık görevlerinden ayrıldığında, Merkezi Askeri Komisyon Başkanlığı görevini üstlendi. Askeri güç, Komünistlerin yönettiği Çin'de siyasi gücün uygulanmasında her zaman önemli bir yön olmuştur ve bu nedenle en üst düzey askeri görevde bulunmak, Jiang'ın bir miktar resmi gücü elinde tutması anlamına geliyordu. Jiang, 2002 ve 2004 yılları arasında resmî görevlerinden ayrıldığında, o sırada en büyük liderin kim olduğu belirsizdi. Hu Jintao, iktidarda olduğu yıllarda aynı üçlü pozisyondaydı. Hu, üç pozisyonu da Xi'nin ÇKP Genel Sekreteri ve Merkez Askeri Komisyonu Başkanı olduğu Kasım 2012 arasında halefi Xi Jinping'e devretti; ve Xi'nin başkan olduğu Mart 2013. Xi'nin iktidara gelmesinden bu yana, iki yeni organ, Ulusal Güvenlik Komisyonu ve Merkezi Kapsamlı Derinleşen Reformlar Komisyonu kuruldu ve görünüşte siyasi gücü Deng'den bu yana herkesten daha büyük ölçüde en üstün liderde yoğunlaştırdı.[13] Bu organlar, ulusal güvenlik için genel politika yönünü ve ekonomik reform gündemini oluşturmakla görevlendirildi. Her iki gruba da Genel Sekreter başkanlık eder.[14]
Yüce liderlerin listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Nesil | Yüce Lider | Başlangıç | Son | Teori |
|---|---|---|---|---|
| İlk | Mao Zedung Hua Guofeng |
1949 | 1978 | Mao Zedong Düşüncesi [15] |
| İkinci | Deng Xiaoping | 1978 | 1989 | Deng Xiaoping Teorisi |
| Üçüncü | Jiang Zemin | 1989 | 2002 | Üç Temsil |
| Dördüncü | Hu jintao | 2002 | 2012 | Gelişime Bilimsel Bakış |
| Beşinci | Xi Jinping | 2012 | - | Xi Jinping Düşüncesi |
İlk yönetim İkinci yönetim Üçüncü yönetim Hu–Wen Yönetimi Xi–Li Yönetimi/Xi Jinping Yönetimi
- Cesur ofisler, Çin Komünist Partisi'ndeki en yüksek pozisyona atıfta bulunur.
| Resim | İsim | Makam | Dönem | İdeoloji | ÇKP | Başkan | Başbakan | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mao Zedong 毛泽东 (1893–1976) |
ÇKP Merkez Politbüro Başkanı | 20 Mart 1943 – 28 Eylül 1956 | 1 Ekim 1949 ↓ 9 Eylül 1976 (26 yıl, 344 gün) |
Mao Zedong Düşüncesi | Kendisi | Kendisi Liu Shaoqi Post abolished |
Zhou Enlai Hua Guofeng | |
| ÇKP Merkez Sekreteryası Başkanı | ||||||||
| ÇKP Merkez Komitesi Başkanı | 19 Haziran 1945 – 9 Eylül 1976 | |||||||
| ÇHC Devlet konseyi Başkanı | 1 Ekim 1949 – 27 Eylül 1954 | |||||||
| ÇHSDK Ulusal Komitesi Başkanı | 9 Ekim 1949 – 25 Aralık 1954 | |||||||
| ÇKP Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | 8 Eylül 1954 – 9 Eylül 1976 | |||||||
| ÇHC Başkanı | 27 Eylül 1954 – 27 Nisan 1959 | |||||||
|
Hua Guofeng 华国锋 (1921–2008) |
ÇHC Devlet Konseyi Başbakanı | 4 Şubat 1976 – 10 Eylül 1980 | 9 Eylül 1976 ↓ 22 Aralık 1978 (2 yıl, 104 gün) |
İki Şey (Mao Zedong Düşüncesi) |
Kendisi | Post abolished | Kendisi |
| ÇKP Merkez Komitesi İlk Başkan Yardımcısı | 7 Nisan 1976 – 7 Ekim 1976 | |||||||
| ÇKP Merkez Komitesi Başkanı | 7 Ekim 1976 – 28 Haziran 1981 | |||||||
| ÇKP Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | ||||||||
.jpg)
|
Deng Xiaoping 邓小平 (1904–1997) |
ÇHC Devlet Konseyi İlk Başbakan Yardımcısı | 17 Ocak 1975 – 18 Haziran 1983 | 22 Aralık 1978 ↓ 9 Kasım 1989 (10 yıl, 322 gün) |
Deng Xiaoping Teorisi (Çin değerleri ile sosyalizm) |
Hua Guofeng Hu Yaobang Zhao Ziyang Jiang Zemin |
Post abolished Li Xiannian Yang Shangkun |
Hua Guofeng Zhao Ziyang Li Peng |
| ÇHSDK Ulusal Komitesi Başkanı | 8 Mart 1978 – 17 Haziran 1983 | |||||||
| ÇKP Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | 28 Haziran 1981 – 9 Kasım 1989 | |||||||
| ÇKP Merkez Danışmanlık Komisyonu Başkanı | 13 Eylül 1982 – 2 Kasım 1987 | |||||||
| ÇHC Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | 6 Haziran 1983 – 19 Mart 1990 | |||||||
|
Jiang Zemin 江泽民 (1926- 2022) |
ÇKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri | 24 Haziran 1989 – 15 Kasım 2002 | 9 Kasım 1989 ↓ 15 Kasım 2002 (13 yıl, 6 gün) |
Üç Temsil | Kendisi | Yang Shangkun Kendisi |
Li Peng Zhu Rongji |
| ÇKP Merkezi Askeri Komisyonu Başkanı | 9 Kasım 1989 – 19 Eylül 2004 | |||||||
| ÇKP Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | 19 Mart 1990 – 13 Mart 2005 | |||||||
| ÇHC Başkanı | 27 Mart 1993 – 15 Mart 2003 | |||||||
|
Hu Jintao 胡锦涛 (d. 1942) |
ÇKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri | 15 Kasım 2002 – 15 Kasım 2012 | 15 Kasım 2002 ↓ 15 Kasım 2012 (10 yıl, 0 gün) |
Gelişime Bilimsel Bakış (Uyumlu Sosyalist Toplum) |
Kendisi | Wen Jiabao | |
| ÇHC Başkanı | 15 Mart 2003 – 14 Mart 2013 | |||||||
| ÇKP Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | 19 Eylül 2004 – 15 Kasım 2012 | |||||||
| ÇHC Merkezi Askerî Komisyonu Başkanı | 13 Mart 2005 – 14 Mart 2013 | |||||||
|
Xi Jinping 习近平 (d. 1953) |
ÇKP Merkez Komitesi Genel Sekreteri | 15 Kasım 2012 – günümüz | 15 Kasım 2012 ↓ Günümüz (11 yıl, 354 gün) |
Yeni Bir Dönem | Kendisi | Li Keqiang | |
| ÇKP Merkezi Askeri KomisyonuBaşkanı | ||||||||
| ÇHC Başkanı | 14 Mart 2013 – günümüz | |||||||
| ÇHC Merkezi Askeri Komisyonu Başkanı | ||||||||
| ÇKP Merkezi Kapsamlı Derinleştirme Reformları Komisyonu Lideri | 30 Aralık 2013 – günümüz | |||||||
| ÇKP Ulusal Güvenlik Komisyonu Başkanı | 25 Ocak 2014 – günümüz | |||||||
Yüce liderin eşi
[değiştir | kaynağı değiştir]Altı liderin de görev süreleri boyunca bir eşi oldu. Şu anki eşi, Genel Sekreter Xi Jinping'in eşi Peng Liyuan .
| No: | Eş | Lider | Görev süresi |
|---|---|---|---|
| 1 | Jiang Qing (1914–1991) | Mao Zedung | 1 Ekim 1949 – 9 Eylül 1976 |
| 2 | Han Zhijun (1930–) | Hua Guofeng | 9 Eylül 1976 – 22 Aralık 1978 |
| 3 | Zhuo Lin (1916–2009) | Deng Xiaoping | 22 Aralık 1978 – 9 Kasım 1989 |
| 4 | Wang Yeping (1928–) | Jiang Zemin | 9 Kasım 1989 – 15 Kasım 2002 |
| 5 | Liu Yongqing (1940–) | Hu jintao | 15 Kasım 2002 – 15 Kasım 2012 |
| 6 | Peng Liyuan (1962–) | Xi Jinping | 15 Kasım 2012 – Günümüz |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Merkez Askeri Komisyonu Başkanı
- Çin liderliğinin nesilleri
- Liderlik çekirdeği
- Halkın Lideri
- Çinli liderlerin listesi
- Çin Komünist Partisi liderlerinin listesi
- Çin Komünist Partisi Başkanı
- Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri
- Maksimum Lider (anlam ayrım)
- Çin Halk Cumhuriyeti'nde öncelik sırası
- Eşitler arasında birinci
- Yüce lider
Açıklayıcı notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "China's Communist Party Congress: A really simple guide". BBC News (İngilizce). 17 Ekim 2022. 26 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2022.
- ^ "From Mao to Xi: Power plays in the succession of Chinese leadership". Washington Post. 24 Ekim 2022. 24 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ a b "Stop Calling China's Xi Jinping 'President,' U.S. Panel Says". WSJ (İngilizce). 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Zhiyue Bo, (Ed.) (2007). China's Elite Politics: Political Transition And Power Balancing. World Scientific Publishing Company. s. 7. ISBN 9789814476966. r eksik
|soyadı1=(yardım) - ^ "Xi Jinping's Radical Secrecy". The Atlantic (İngilizce). 21 Ağustos 2022. 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "How Xi Jinping became the world's most powerful man". The Times (İngilizce). ISSN 0140-0460. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Xi and Putin, two of world's most powerful men, to meet in China, US absent". Newsweek (İngilizce). 3 Şubat 2022. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Chris Buckley and Adam Wu (10 Mart 2018). "Ending Term Limits for China's Xi Is a Big Deal. Here's Why". The New York Times. 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2018.
Is the presidency powerful in China? In China, the political job that matters most is the general secretary of the Communist Party. The party controls the military and domestic security forces, and sets the policies that the government carries out. China's presidency lacks the authority of the American and French presidencies
. - ^ "Xi's here to stay: China leader tipped to outstay term". Business Insider. 9 Ağustos 2016. 17 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2017.
'A lot of analysts now see it as a given that Xi will seek to stay party general secretary, the country's most powerful post,' said Christopher K. Johnson, a former CIA analyst and now China specialist at the Washington-based Center for Strategic and International Studies.
- ^ O'Keeffe and (14 Kasım 2019). "Stop Calling China's Xi Jinping 'President,' U.S. Panel Says". The Wall Street Journal. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019..
- ^ "A simple guide to the Chinese government". South China Morning Post. 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2018.
Xi Jinping is the most powerful figure in the Chinese political system. He is the President of China, but his real influence comes from his position as the General Secretary of the Chinese Communist Party.
- ^ The Fall and Rise of China. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "习近平频现身成常态 将回归"领导核心"？". Duowei News. 7 Ocak 2014. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2014.
- ^ "How the Chinese government works". South China Morning Post. 12 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2018.
Xi Jinping is the most powerful figure in China's political system, and his influence mainly comes from his position as the General Secretary of the Chinese Communist Party
. - ^ The landmark study of military generations and factions is William Whitson's The Chinese High Command (1927-71), Praeger, 1973
